Η Προόδος του Τιμίου Σταυρού
Τη ΛΑ’ του αυτού Μηνός (Ιουλίου), τα Προεόρτια της Προόδου
του Τιμίου Σταυρού.
Οίκου προελθών, Σταυρός των Βασιλέων, Οίκοις εορτάς προξενεί τοις εν πόλει.
Οσίου πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου
Κατά την ημέραν ταύτην ήτον συνήθεια να ευγαίνη από το παλάτιον του
βασιλέως, το τίμιον ξύλον του Σταυρού, και να φέρεται κοντά εις την μεγάλην Εκκλησίαν. Επροϋπάντα δε αυτό ο δεύτερος από τους Ιερείς εκ των κηρουλαρίων, όστις βαστάζων θυμιατόν και θυμιών, πρότερον έφερεν αυτό εις τον μικρόν Βαπτιστήρα, όπου εγίνετο αγιασμός εν τω αργυρώ εξαντληρίω, και έπειτα έμβαζεν αυτόν μέσα εις το Άγιον Βήμα της μεγάλης Εκκλησίας, ήτοι της Αγίας Σοφίας. Από δε το Άγιον Βήμα εύγαινεν ο Σταυρός, και περιήρχετο εις όλην την Κωνσταντινούπολιν έως εις την δεκάτην τετάρτην του Αυγούστου. Και τότε εγύριζε πάλιν εις το παλάτιον, και απετίθετο εις τον τόπον αυτού από τους διαιταρίους, και από τον μέγαν Παππίαν.
Αύτη δε η εξέλευσις και περίοδος των τιμίων ξύλων του Σταυρού εγίνετο, διατί εις τας ερχομένας δεκαπέντε ημέρας του Αυγούστου, ακολουθούν ασθένειαις εις τους ανθρώπους, περισσότερον από τας ημέρας των άλλων μηνών. Όθεν ο τίμιος Σταυρός του Κυρίου περιφερόμενος εις την Πόλιν, αγίαζε τον αέρα με την παρουσίαν του, και τα οσπήτια και τα σωκάκια και τας πλατείας στράτας, και επροξένει υγείαν εις όλους εκείνους, από τους οποίους ήθελε περάση, και εις όσους ήθελε προσεγγίση.
Σημειούμεν εδώ διά τους φιλολόγους τα αξιοσημείωτα ταύτα, ήγουν ότι το τίμιον και ζωηφόρον ξύλον του Σταυρού, έφερεν ο βασιλεύς Ηράκλειος από την Ιερουσαλήμ εις την Βασιλεύουσαν. Γράφει δε και Συμεών ο Μεταφραστής εις τον Βίον του Αγίου Αναστασίου του Πέρσου, ότι το τίμιον ξύλον, οπού εφυλάττετο εν τω αγίω Γολγοθά ένδον θήκης εσφραγισμένης, τούτο λέγω το της σωτηρίας ημών τρόπαιον, το λύσαν τα δεσμά του θανάτου, και την δύναμιν της αμαρτίας, όταν αιχμαλωτίσθη από τον βασιλέα της Περσίας, Χοσρόην, τότε έσβεσε την ασέβειαν των Περσών, και την λατρείαν του πυρός κατήργησε. Και φαινόμενον αιχμαλωτισμένον, αιχμαλώτισε τας ψυχάς των αυτό αιχμαλωτισάντων. Καθότι αυτό εφώτισε τους εν σκότει και σκιά θανάτου καθημένους. Και άναψε το εσωτερικόν πυρ, όπερ ήλθεν ο Σωτήρ βαλείν επί της γης, δηλαδή το της αγάπης και πίστεως, το οποίον επρόσταζε ο Θεός επί της Παλαιάς, να μένη αναμμένον πάντοτε εν τω θυσιαστηρίω, ως σύμβολον ον της προς αλλήλους ενώσεως.
Και καθώς όταν οι Φιλισταίοι εσκλάβωσαν την Κιβωτόν της Διαθήκης, τότε κατετροπώθησαν από τους Ισραηλίτας, έτζι και οι Πέρσαι, όταν εσκλάβωσαν τον τίμιον Σταυρόν, τότε ενικήθησαν υπό του Ηρακλείου και των Ρωμαίων. Όθεν έντρομοι γενόμενοι, έλεγον προς αλλήλους· «Ήλθεν ο Θεός των Χριστιανών εις τους τόπους ημών. Και τί άρα έσται περί ημών;» Και όρα εις το Συναξάριον του Αγίου Αναστασίου κατά την εικοστήν δευτέραν του Ιαννουαρίου.
Ιστορεί δε και ο Βέδας εις την επιτομήν των αγίων τόπων της Ιερουσαλήμ, ότι από τους ρόζους ή κόμβους του ξύλου του Σταυρού, όπερ έφερεν ο Ηράκλειος από την Ιερουσαλήμ εις την Κωνσταντινούπολιν, έτρεχεν ένα υγρόν ευωδέστατον, το οποίον ιάτρευε κάθε είδος ασθενείας. Αλλά και το άγιον έλαιον, οπού άναπτεν εν τη κανδήλα του τιμίου ξύλου του Σταυρού, εποίει θαύματα. Όθεν εκ τούτου ελάμβανον οι Χριστιανοί, και ωνόμαζον αυτό έλαιον του Σταυρού.
Διό και ο Μοναχός Κύριλλος γράφει, ότι ο Όσιος Σάββας με τοιούτον έλαιον των κανδηλών των αγίων εικόνων, πολλά εποίησε θαύματα, και πολλά δαιμόνια εξέβαλεν. Αλλά και ο Θεοδώρητος ιστορεί, ότι ο Όσιος Ιάκωβος, με το έλαιον της κανδήλας, ήτις άναπτεν έμπροσθεν των εικόνων των Μαρτύρων (όπερ και έλαιον Μαρτύρων επονομάζεται) πολλά πάθη ιάτρευσε.
Και η Αγία δε Θωμαΐς ιάτρευσεν ένα Μοναχόν πολεμούμενον από την πορνείαν, ευθύς οπού εκείνος εχρίσθη από το έλαιον της κανδήλας της. Ως γράφεται κατά την δεκάτην τετάρτην του Απριλλίου. (Όρα σελίδι 526 και 535 της Δωδεκαβίβλου.)
(Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου” Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού. Εκδόσεις Δόμος, 2005)